Mensen die geheel onbekend zijn met het maken van glas-in-lood, maar graag kennis willen nemen van dit ambacht kunnen met deze minicursus hun voordeel doen, maar deze uitleg volstaat zeker niet om het vak goed te leren. Daarvoor zal men praktijklessen moeten nemen.  Adressen daarvoor zijn ruimschoots voorhanden op internet.

Weet je niets van glas-in-lood dan kun je zo’n raam het beste beschouwen als een puzzel van stukjes glas. Het verschil met een kartonnen puzzel is dat de stukjes glas met lood aan elkaar worden verbonden. Die stukjes glas kun je op een aantal manieren verkrijgen. Je kunt ze berekenen, ze aftekenen met een malletje of ze overtrekken van een tekening op ware grootte. De keuze hangt af van het patroon, maar ook van je voorkeur. Bij het maken van een glas-in-loodraam wordt bijna altijd eerst een schetsje op schaal gemaakt.

Van dit schetsje maken we een tekening op ware grootte. We nummeren de verschillende vakken en bevestigen de tekening op een plankje.

Om de kleurstelling te kunnen beoordelen kunnen we kleine stukjes glas in het patroon leggen.

Hebben we de definitieve kleurstelling bepaald dan volgt het snijden van de verschillende stukjes glas. Bij deze cursus nemen we voor het bepalen van de juiste omvang daarvan de gemakkelijkste en ook wel snelste manier. We leggen een stuk glas op de tekening en tekenen het gewenste vierkantje op glas af,  maar zodanig dat na het snijden de lijnen op de tekening zichtbaar blijven. Als je dus alle stukjes hebt gesneden en op hun plaats gelegd, zie je overal nog net de zwarte lijnen van het patroon.

Dit vraagt misschien om enige uitleg, maar het systeem is simpel. Elk loodprofiel heeft een kern, ook wel de ziel van het lood genoemd. Die kern is 1,2 mm breed. Er bestaan speciale scharen die bij het uitknippen van het patroon precies 1,2 mm ruimte laten voor de loodkern. Dan hebben we voor elk stukje glas een malletje op de juiste grootte. Bij deze stoomcursus verkrijgen we de ruimte voor de loodkern door de lijnen van het patroon te beschouwen als de breedte van die kern, hetgeen nonchalant lijkt, maar in feite niet onderdoet voor dat precieze knipwerk. Zoals later zal blijken moet men namelijk het raam bij het leggen sluitend maken, ook als je dat precieze knipwerk hebt gedaan.

 

Als we klaar zijn met glas snijden en de verschillende ruitjes hebben genummerd, gaan we het paneel in elkaar zetten. Dit is het echte werk. Slecht snijwerk, te kleine of de grote stukken moeten toch goed in het lood gezet worden, wat her en der enige aanpassing kan  vereisen. Is een stukje  te groot dan kan men het op maat slijpen, is het te klein dan kan men het loodprofiel iets opvullen, bijvoorbeeld met een snipper lood, zodat het ruitje toch op zijn plaats komt. Snel, mooi en gemakkelijk werken lukt het beste als men bij alles zo zuiver mogelijk te werk gaat, hetgeen alleen met oefening kan worden bereikt.

Voor dit leggen van het paneel hebben we loodprofielen nodig. Die zijn er in alle soorten en maten. Er zijn platte, bolle, ovale, hoge, brede en smalle profielen. Er zijn profielen met zacht lood en er zijn profielen met staallood. Om het weer simpel te houden nemen we een courante, gemakkelijke profiel, een profiel van 8 mm breed, met een gleuf van 4,5 mm hoog.  Voor het leggen hebben we een aanleg nodig. Dat zijn twee haaks op elkaar staande latjes aan de zij- en onderkant van het patroon. We bevestigen ze op 4 millimeter afstand van de buitenlijnen, zodat het randlood het patroon niet kleiner maakt. Tegen de latjes leggen we de eerste profielen die iets langer zijn dan de tekening.

 

Links onder schuiven we het eerste stukje op zijn plaats. Aan de bovenkant van het ruitje schuiven we een loodprofiel dat ongeveer 4 millimeter korter is dan het ruitje.

 

In dat loodprofiel schuiven we weer het volgende ruitje, dat dan dus weer van onderen en links in het lood zit. Op dezelfde manier leggen we het derde ruitje.

 

Vervolgens schuiven we tegen de rechterkant van deze ruitjes een loodprofiel zodat de eerste rij opgesloten ligt.  Zo gaan we door tot alles op zijn plaats ligt. Deze manier van het in elkaar schuiven van de ruitjes wordt veel in Engeland gebezigd. In Nederland schuift men de profielen meestal in elkaar. Dit is voor beginners iets lastiger. De keuze tussen het in elkaar schuiven en tegen elkaar leggen heeft ook te maken met de keuze van de profielen en het patroon. Bolle profielen kun je niet in elkaar schuiven, terwijl bijvoorbeeld cirkels weer wel in andere profielen geschoven moeten worden om een goede verbinding te krijgen. Veel hangt dus af van de complexiteit van de ramen en weer van de persoonlijke voorkeur. Hieronder zie je hoe je loodprofielen in elkaar kunt schuiven.

Als we klaar zijn met het leggen, de laatste randprofielen ook hebben aangebracht moet er gesoldeerd worden. De randprofielen kunnen we overigens zo leggen, dat er stukjes uitsteken. Die kunnen we na het solderen gemakkelijk afsnijden.

Het solderen kunnen we het beste eerst oefenen. Daartoe leggen we enkele stukjes profiel haaks tegen elkaar. De kruispunten smeren we in met stearine. Als de bout warm genoeg is leggen we op die kruispunten een plasje tin. In feite is het niet alleen tin,maar dat doet er nu even niet toe. Lukt het om een aardig plasje te maken, dan kunnen we ons raam gaan solderen. Het is belangrijk dat bij de kruispunten de profielen goed tegen elkaar liggen. Is dit niet het geval, dan moeten we die ruimten eerst opvullen met snippers lood. Men kan die ruimtes ook dicht solderen, maar dat is voor de beginner wat lastig.

 

 

 

 

 

 

 

 
Hebben we alle kruispunten gesoldeerd, dan halen we het raam van zijn plaats, snijden de uitstekende randprofielen af en keren het raam om. We solderen de andere kant. Om het raam wat meer karakter te geven, kunnen we de profielen zwart patineren.  Natuurlijk zijn nog allerlei afwerkingen mogelijk, zoals het kitten en het poetsen van de profielen.  Grote ramen die veel te verduren krijgen kunnen we versterken met zogenaamde windvangers, maar dit alles valt buiten het bestek van deze oefening, evenals veel andere aspecten die bij het maken van een glas-in-loodraam aan de orde zijn en waarvoor, zoals gezegd, een fysieke cursus nodig is. Hieronder zie je het resultaat van deze oefening.